Inleiding

Cyanotype is een van de oudste fotografische technieken, maar nog altijd springlevend. De herkenbare diepblauwe prints zijn zowel kunstzinnig als wetenschappelijk van belang geweest. In dit artikel nemen we je mee door de geschiedenis, chemie, toepassingen en toekomst van cyanotype – en laten we zien waarom deze techniek kunstenaars, fotografen en hobbyisten blijft inspireren.

Wat is cyanotype?

Cyanotype is een fotografisch procedé waarbij papier, textiel of ander materiaal wordt behandeld met een mengsel van ijzer(III)ammoniumcitraat en kaliumferricyanide. Onder invloed van UV-licht ontstaat een blauw beeld dat zichtbaar wordt na het uitspoelen in water. Het resultaat: een diepblauwe afdruk die bijna tijdloos oogt.

De oorsprong: Anna Atkins en Sir John Herschel

In 1842 ontdekte Sir John Herschel het proces, maar het was Anna Atkins die cyanotype beroemd maakte. Zij documenteerde botanische specimens en publiceerde Photographs of British Algae – het eerste boek ooit met fotografische afbeeldingen. Daarmee werd zij pionier in zowel fotografie als wetenschap.

Daarnaast kreeg cyanotype praktische toepassingen in de 19e en 20e eeuw: het werd gebruikt voor blauwdrukken (blueprints) in architectuur en techniek. Tot de jaren ’70 waren bouwplannen bijna altijd blauw.

Cyanotype in de kunstgeschiedenis

Hoewel cyanotype ooit begon als wetenschappelijk hulpmiddel, groeide het snel uit tot een kunstvorm. Fotografen uit het pictorialisme gebruikten de zachte blauwtinten voor dromerige beelden. In de 20e eeuw kreeg cyanotype een heropleving toen kunstenaars experimenteerden met alternatieve fotografie.

Vandaag zien we cyanotype terug in:

• Fotografie: artistieke prints en experimentele fotografie.

• Design: prints op textiel en interieurdecoratie.

• Onderwijs: eenvoudige workshops waarin kinderen spelenderwijs leren over fotografie en scheikunde.

De chemie achter cyanotype

De kenmerkende blauwe kleur komt voort uit een chemische reactie. Tijdens belichting wordt het ijzer(III) omgezet in ijzer(II). Dit reageert met kaliumferricyanide en vormt ijzerblauw (Prussiaans blauw), een stabiel pigment dat eeuwenlang zichtbaar blijft.

Variaties en experimenten

• Tonen: Met thee, koffie of wijn kun je de blauwe tint veranderen naar sepia, zwart of bruin.

• Digital negatives: Met geprinte negatieven kun je fotografische details vastleggen.

• Mixed media: Cyanotype wordt vaak gecombineerd met aquarel, houtskool of collage.

Cyanotype vandaag: DIY en duurzaamheid

Cyanotype beleeft een renaissance in de DIY-community. De materialen zijn betaalbaar, de techniek relatief veilig en de resultaten spectaculair. Bovendien sluit cyanotype aan bij de duurzaamheidstrend: het proces gebruikt zonlicht en water in plaats van zware chemicaliën.

De toekomst van cyanotype

De komende jaren zien we cyanotype steeds meer in combinatie met digitale technieken en in kunstonderwijs. Mogelijkheden zijn:

• Digitale workflows: gebruik van bewerkte negatieven.

• Kunstonderwijs: cyanotype als creatieve en toegankelijke introductie tot fotografie.

• Duurzame kunstpraktijk: cyanotype als milieuvriendelijk alternatief voor industriële druktechnieken.

Conclusie

Cyanotype is veel meer dan een historische voetnoot: het is een levende kunstvorm die zich telkens opnieuw uitvindt. Van Anna Atkins tot hedendaagse kunstenaars, de blauwe beelden blijven inspireren.

👉 Wil je zelf beginnen? Lees onze stapsgewijze cyanotype gids voor beginners en ontdek hoe je jouw eerste blauwdruk maakt.